Sinds de decentralisatie in 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de inkoop en bekostiging van maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp. Eén van de doelstellingen van de decentralisatie was het zorgstelsel efficiënter en effectiever te maken. Maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp dienden doelmatiger te worden ingezet en tegelijkertijd moest een forse bezuiniging worden gerealiseerd. Nu, ruim zes jaar later, hebben veel partijen de balans opgemaakt en dat heeft niet tot veel positieve conclusies geleid. Volgens de Afdeling advisering van de Raad van State heeft het bij de decentralisatie in het sociaal domein ontbroken aan ’grondig en essentieel voorwerk’, onder andere met betrekking tot de financiële voorwaarden waaraan moet worden voldaan. Ook het Sociaal en Cultureel Planbureau is kritisch: de hoge verwachtingen van de decentralisatie zijn tot op heden niet waargemaakt. Dat geldt ook voor de verwachting dat de decentralisatie zou leiden tot vermindering van kosten.

Gemeenten komen al jaren structureel geld tekort, terwijl de behoefte aan ondersteuning en hulp niet lijkt af te nemen. Integendeel: met de Covid-19-pandemie is de druk op de gemeentelijke uitvoering juist toegenomen. Inmiddels is het conflict tussen het Rijk en gemeenten over de financiële tekorten zelfs zodanig geëscaleerd dat de Vereniging Nederlandse Gemeenten de noodklok heeft geluid door arbitrage in te roepen. Dit betekent dat een onafhankelijke commissie zich zal uitlaten over een structurele oplossing voor de financiële tekorten in de jeugdzorg. Daar komt nog bij de strijd van gemeenten tegen de zogeheten ‘zorgcowboys’, die winst najagen en gemeenten met onnodige kosten opzadelen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er steeds meer alarmerende nieuwsberichten over de zorg in Nederland verschijnen.

In dit overzichtsartikel nemen wij de lezer mee in de zoektocht van gemeenten om binnen het sociaal domein reële tarieven voor maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp vast te stellen. Daarbij blikken wij op verzoek van de redactie terug op de vele gerechtelijke uitspraken die sinds 2017 over dit onderwerp zijn gewezen. Voorafgaand hieraan schetsen wij kort de aanleiding voor de decentralisatie in het sociaal domein en de aanbestedingsrechtelijke context waarbinnen de jurisprudentie over reële tarieven moet worden bezien.

Bron: SDU – Tijdschrift Aanbestedingsrecht & Staatssteun 2021/49, p.13