Naar aanleiding van de resultaten van een EU-breed afgenomen enquête onder decentrale overheden, heeft het Europees Comité van de Regio’s (ECvdR) in een recent advies van 21 oktober 2019 actuele problemen gesignaleerd bij de tenuitvoerlegging van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Schiet de regelgeving niet te ver door?

Conclusies EU-brede enquête

De belangrijkste conclusies uit het adviesrapport van het ECvdR zijn de volgende:

• Vanwege het gebrek aan inschrijvingen uit andere lidstaten, leveren grensoverschrijdende aanbestedingen voor decentrale overheden weinig meerwaarde op (uiteindelijk niet meer dan 3,4% grensoverschrijdende opdrachten in 2017 ten opzichte van 5,95% in 2013);
• De laatste jaren is de juridisch correcte toepassing van de Europese aanbestedingsrichtlijnen veeleer een doel op zich geworden dan dat het rechtskader wordt gezien als een instrument voor het inkopen van werken, leveringen en diensten;
• Overheidsopdrachten worden steeds meer ingezet voor het verwezenlijken van allerlei beleidsdoelstellingen (milieubescherming, sociale integratie en innovatie), die zich niet altijd goed tot elkaar verhouden, waardoor het inkopen van werken, leveringen en diensten voor aanbestedendediensten een (te) complexe aangelegenheid is geworden;
• Aanvullende beleidsdoelstellingen vergroten zowel de kans op fouten als het risico optegenstrijdigheden tussen deze doelstellingen. De doelstellingen van overheidsopdrachten kunnen slechts worden bereikt op voorwaarde dat het hoofddoel, namelijk om de burgers goede producten en diensten tegen een redelijke prijs te leveren, niet wordt ondermijnd;
• Ondanks de mogelijkheid om overheidsopdrachten op basis van verschillende kwalitatieve criteria te gunnen, geven aanbestedende diensten vaak toch de voorkeur aan de gunstigste prijs omdat dit vanuit hun oogpunt niet alleen het meest geschikte gebruik van overheidsgeld vormt (‘value for money’) maar ook een gemakkelijker toepasbaar criterium is.

Aanbeveling ECvdR

Het ECvdR doet verschillende beleidsaanbevelingen om de actuele problemen op te lossen. Opvallend is dat het ECvdR pleit voor een verhoging van de Europese aanbestedingsdrempels met het oog op de verlaging van de administratieve lasten voor overheden en een betere toegankelijkheid van het MKB tot aanbestedingsprocedures.

Ook adviseert het ECvdR de toepassing van neven beleidsdoelstellingen te beperken omdat deze een belemmering vormen voor de deelname van MKB-ers aan aanbestedingsprocedures. Het ECvdR: “Het aanscherpen van de strategische aanbestedingscriteria druist mogelijk in tegen de (…) doelstelling om de toegang van kmo’s (lees: MKB’s) tot overheidsopdrachten te bevorderen en te vergemakkelijken.”

Ondanks deze alarmerende signaleringen, adviseert het ECvdR niet tot herziening van de Europese aanbestedingsrichtlijnen over te gaan, mede gelet op de organisatorische en administratieve lasten die een nieuwe herziening voor overheden en het bedrijfsleven met zich brengt.

Helpt nog meer rechtsbescherming?

In het artikel dat wij schreven over de rechtsbescherming bij aanbestedingen in het Tijdschrift voor Bouwrecht (TBR 2019/106), signaleerden wij eveneens dat de aanbestedingsregelgeving te complex wordt en de doelmatigheid van overheidsinkoop ondergesneeuwd dreigt te raken.

In onze optiek zorgt aanvullende rechtsbescherming juist voor (nog meer) geschillen en een verdergaande juridificering van het aanbestedingsproces. Het is dan ook zeer de vraag of de (aanvullende) beleidsmaatregelen van Staatssecretaris Mona Keijzer (EZK) alsook de recent aangenomen moties van Kamerleden Hilde Palland Mulder (CDA) en Thierry Aartsen (VVD), waarmee de rechtsbescherming in aanbestedingszaken voor ondernemingen wordt aangevuld, leidt tot betere besteding van overheidsgeld. Zou de Staatssecretaris daar onderzoek naar hebben gedaan?

Over het ECvdR

Het Europees Comité van de Regio´s is een adviesorgaan van de Europese Unie dat bestaat uit gekozen leden van plaatselijke en regionale overheden in alle lidstaten. Niet alleen moeten de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad het Europese Comité van de Regio´s raadplegen voor beslissingen die lokale en regionale overheden aangaan, ook kan zij op eigen initiatief advies uitbrengen.

Meer informatie

Adviesrapport Europees Comité van de Regio’s d.d. 21 oktober 2019

Artikel TBR 2019/106 – Nog meer rechtsbescherming: oplossing of obstakel?

Co-auteur: mr. G.J. Huith